وَإِذَا لَقُوا الَّذِینَ آمَنُوا قَالُوا آمَنَّا وَإِذَا خَلَوْا إِلَى شَیَاطِینِهِمْ قَالُوا إِنَّا مَعَکُمْ إِنَّمَا نَحْنُ مُسْتَهْزِئُونَ
«وَإِذَا لَقُوا الَّذِینَ آمَنُوا قَالُوا آمَنَّا»: واژهٔ «لَقُوا» گرچه به معنای ملاقات و برخورد است، اما در اینجا برخوردی حسی نیز در آن نهفته است؛ یعنی نوعی ادراک حسی. منافقان طوری رفتار میکنند که گویی با مؤمنان یکی هستند و خود را مؤمننما نشان میدهند.
در ظاهر، همهٔ نشانههایی را که شما برای تشخیص یک مؤمن در نظر دارید، دارند؛ گفتار و کردارشان طوری است که اگر ببینیدشان، گمان میکنید واقعاً مؤمناند. اما این گفتار آنها به معنای باور قلبی نیست، بلکه ظاهری است و پوششی بر درونشان.
آدم باید بتواند منافق را بشناسد، چون ظاهرش تفاوتی با مؤمن ندارد. مثل «ابنملجم» که نماز را اول وقت میخواند، اما در باطن چه بود؟
این آیه میفرماید: «وَإِذَا لَقُوا الَّذِینَ آمَنُوا قَالُوا آمَنَّا» یعنی رفتار و سخنشان شبیه مؤمنان است، اما باطنشان چیز دیگری است.
«وَإِذَا خَلَوْا إِلَى شَیَاطِینِهِمْ»: و هنگامی که با شیاطین خود خلوت میکنند… «خَلَوْا» یعنی خلوت میکنند و «إِلَى شَیَاطِینِهِمْ» یعنی با شیاطین خودشان. این شیاطین کجایند؟ درون خودشان. یعنی آن نفس اماره، آن وسوسهگر درونی.
در آن خلوت درونی، به خود میگویند:
«قَالُوا إِنَّا مَعَکُمْ إِنَّمَا نَحْنُ مُسْتَهْزِئُونَ»: میگویند ما با شماییم (ای شیاطین درون)، ما ایمان نیاوردیم، بلکه مؤمنان را مسخره کردیم.
این نشان میدهد که منافق در خلوت خود با شیطان درون خویش گفتگو میکند؛ و این گفتگو حقیقت نفاق را آشکار میسازد.
